Op 1 februari 2024 verkeerden we hier bij NAV in een lichte overwinningsroes. Er trad namelijk een nieuwe wet in werking die publieke opdrachtgevers verplicht om biedvergoedingen toe te kennen wanneer ze tijdens een aanbestedingsprocedure een ontwerp eisen van de kandidaten.
Die wet is het resultaat van een intensieve lobbycampagne. We speelden in op het voornemen van de federale regering om de toegang van kmo’s tot overheidsopdrachten te stimuleren. Bij ministers en kabinetsmedewerkers maakten we duidelijk met welke problemen architecten geconfronteerd worden. Beleidsmakers kregen zo een beeld van de negatieve maatschappelijke gevolgen van onze wedstrijdcultuur. En dat maakte indruk. Eindelijk kwam de verplichte biedvergoeding er.
Hardleerse opdrachtgevers
We zijn erg trots op dit succes. Tegelijk beseffen we dat het geen eindpunt voor onze strijd betekent, want de wet is niet waterdicht. Er is geen hoogte bepaald voor de biedvergoeding, er is geen link met de zwaarte van de gevraagde inspanningen en eenstapsprocedures werden van de verplichting vrijgesteld. Opdrachtgevers die het slecht voor hebben, zich slecht laten adviseren of gewoon onwetend zijn, kunnen nog steeds wedstrijden met gratis ontwerpen organiseren.
En helaas gebeurt dat ook. De afgelopen weken kregen we via onze leden al verschillende overheidsopdrachten onder ogen waarbij geprobeerd wordt om de wetgeving te omzeilen. In dergelijke gevallen spreken we de opdrachtgevers aan op hun onfaire procedures. Toen we onlangs een eenfasige wedstrijd mét ontwerp en zonder vergoeding aan de kaak stelden, kregen we een mailtje terug. De opdrachtgever begreep het probleem niet. Er hadden zich immers voldoende kandidaten gemeld die bereid waren om op hun aanbod in te gaan.
Het is duidelijk dat een verscherping van de regels voor opdrachtgevers op termijn absoluut noodzakelijk is. Maar hoe graag we het ook willen, op korte termijn zal dat niet gebeuren. De huidige federale regering loopt op haar laatste benen en het is in dit land moeilijk te voorspellen wanneer er een nieuwe zal aantreden. Laat staan dat we kunnen inschatten in welke mate ze geïnteresseerd zal zijn om iets te doen voor ons beroep.
Boycot
Als we iets willen veranderen op korte termijn, moeten we daarom vooral naar onszelf kijken. Het is tijd dat we met zijn allen een vuist maken en een boycot vormen tegen opdrachtgevers die onaanvaardbare eisen stellen. Daarom doen we met NAV deze oproep: zie je als architect nog een openbare opdracht passeren waarbij een ontwerp gevraagd wordt zonder vergoeding? Laat dan, net als jouw collega’s, die opdracht links liggen.
De boeren toonden ons de laatste maanden hoe onderlinge solidariteit tot resultaten kan leiden. Tijd om met de architectensector hun voorbeeld te volgen. Zonder ontwerpers geen architectuur. De opdrachtgevers zullen het geweten hebben.