Foto: Luc Roymans

Architectuur

G-LAB Brugge (tc-plus): een verbindend concept voor een wereld in beweging

Arnaud Tandt • 12 augustus 2019

Tijdens de Dag van de architectuur op zondag 22 september kan je in heel Vlaanderen talloze projecten bezoeken. Het thema is “Verbind de stad!” Benieuwd? Hieronder lichten we al een tipje van de sluier op: G-LAB in Brugge (tc-plus), waar de 'G' voor gastvrijheid staat.

In een Brugse buitenwijk kan je tijdens de Dag van de architectuur G-LAB bezoeken, de eigen woning van Tom Callebaut (tc-plus). De woning is een ontmoetingsplek die niet enkel binnen en buiten linkt, met een buitenkamer langs de straatzijde, maar is een actieve speler in de sociale cohesie in de onmiddellijke omgeving en daarbuiten. Hoe deze woning een inspirerend alternatief of aanvulling vormt voor deelwonen kan je uitgebreid ontdekken op 22 september.

 

GRENS


Bij het naderen van de woning springt, na de groene betonnen wanden en het witte gordijn, een plastic lint in het oog. Gespannen tussen enkele staven geplant op de overgang tussen asfalt en voortuin, lijkt het een poging om die grens te bevestigen. Achteraf blijkt het enkel tijdelijk geplaatst om het nieuwe gras een kans te geven. Aan de straatzijde is immers elke vorm van afscheiding al jaren weggevaagd.


Kort nadat Tom Callebaut en zijn gezin hier kwamen wonen werd met de verbouwing van de woning ook een experiment in gastvrijheid aangevat. In de voortuin kwam toen, enkele jaren geleden, een passantenpaviljoen. Dit zwevend balkvormig volume stond enkele meters achter de voorlijn tussen huis en straat in. Het was van meet af aan bedoeld als een laboratorium. Studenten kwamen er werken, net als in de tuinzone achteraan het huis overigens en ook voor Tom Callebaut en zijn bureau tc-plus bood het een interessante experimenteerplek. Het was een generator voor de buurt en een filter tussen publiek en privé. Meer dan een grens was het een tussenzone. Het paviljoen evolueerde gedurende de vijf, zes jaar dat het er stond. “Architectuur is een proces en geen project”, dixit Tom Callebaut. Het volume werd almaar opener. Wanden verdwenen, tot enkel een deel van het paviljoen, een vlak en een lange tafel overbleven. Het idee om uiteindelijk de tafel in een optocht naar een nieuwe plek te brengen werd opgeborgen omdat de planken op dat moment niet meer te recupereren vielen.

 

G-LAB


Het passantenpaviljoen vervelde tot er amper iets van over bleef, afgezien van de ideeën die het had opgeleverd. Deze ervaringen vormden mee de voedingsbodem voor G-LAB. Ondertussen was Tom Callebaut een doctoraat onder de titel ‘de genereuze ruimte, een verbindend concept voor een wereld en beweging’ gestart, een ontwerpend onderzoek over “de genereuze ruimte [die] traditionele polarisaties zoals profaan-sacraal, publiek-privé, lokaal-maatschappelijk en bottom-up/top-down [wil] verbinden”. Dit koppelteken, die tussenzone werd uiteindelijk het uitgangspunt voor de recentste verbouwing van de woning. Het hele huis werd in het ontwerp meegenomen. Al werd er vooral bijgebouwd, plekken werden overdekt of ommuurd tot vier buitenkamers en een buitentoilet. Twee buitenkamers vooraan (ommuurd) en twee buitenkamers achteraan (overdekt) sluiten sindsdien aan op de leefruimtes.

 

GEVEL


De gevel is vooruitgeschoven. Voorbij de petanquebaan omsluiten groene betonnen vlakken een buitenruimte zonder dak. De deurbel is ingewerkt in de betonnen wand, met het woord “bel” en een pijl erbij gekalkt. De wanden en een plaat in ter plaatse gestort groenkleurig beton markeren twee voorkamers. Links omarmt een hoek in planken bekist beton een vlak in grind, met een boom. Rechts – aansluitend op inkom- en leefruimte – werd een plaat gestort die aan de rechterzijde afgeboord wordt met een vlak bekiste wand. Op de wand prijkt: “Vous êtes perdus si vous oubliez que les fruits sont à tous et que la terre n’est à personne”, een quote van J.J. Rousseau die Tom Callebaut aan een leraar Frans uit het middelbaar overhield. Een wit gordijn laat toe om de gevel “dicht” te maken en tot een intieme patio te transformeren. Het gordijn wappert dan volgens de wind of bries, een zachte grens die altijd verandert en vaker het weer dan een scheiding aantoont. De groene kleur van het beton verzacht de overgang tussen architectuur en natuur: als er mos op zal groeien, wordt het nog mooier.

Foto: Luc Roymans

GEZIN


De grens van het gezin is de grens van het project. Er kunnen verschillende soorten activiteiten georganiseerd worden op voorwaarde dat het verbindende activiteiten zijn, waarbij “leren samenleven” centraal staat. Wie de ruimte wil gebruiken, moet er zich van bewust zijn dat er ook een gezin huist. Soms krijgt de gebruiker het hele huis ter beschikking, soms enkel de twee voorruimtes, buiten aan de straatzijde. De noden en mogelijkheden van het gezin definiëren de grens. Binnen in de woning zijn er subtiele overgangen gedefinieerd om zones af te bakenen. Tussen de grote leefruimte die aansluit op twee buitenruimtes voor en achteraan en een intiemere kamer, in geel geschilderd, zitten keuken en gang met een iets opgehoogde vloer. Het kleine opstapje wordt een zitplek langs de boekenkast. Ook elders zijn er extra zitplekken, het bureau in de gele kamer kan een zit- of zelfs slaapplaats worden. De slaapkamer van de kinderen op de verdieping was ook heel flexibel opgevat met drie slaapnissen die door het dak steken, maar slechts één hiervan werd ook uitgevoerd. De slaapkamer van de ouders sluit met de badkamer aan op de gele kamer. Tijdens de warme zomermaanden verhuisden ze hun bed zelfs al naar de overdekte buitenruimte achteraan de woning, als nomaden in hun eigen huis.

 

GEMEENSCHAP


Het voorbeeld van Tom Callebaut en zijn gezin kreeg navolging. Een koppel uit de buurt stelde de weide achteraan het perceel open voor alle buren. Kinderen kunnen er nu vrij ravotten. Ook de stad Brugge ging ondertussen overstag en het project vormde de achtergrond voor een luik van de Triënnale. Dat net in een woonwijk – een typologie die wel eens op de korrel genomen wordt vanuit duurzaam oogpunt – deze oefening in gastvrijheid niet alleen gedijt maar ook tot inspiratie dient, is opmerkelijk. Binnen een maatschappij waarbij tegenstellingen op scherp gesteld worden, vormt G-LAB een welgekomen bindteken. G-LAB biedt ook voor velerlei vormen van deelwonen een interessant alternatief of aanvulling. Waar cohousing bijvoorbeeld erg focust op de grens van (semi-)publiek en privé toont G-LAB de rijkdom van een fluïde grens die vraag- en bewonergestuurd kan opschuiven en zowel voor de bewoner als de gemeenschap een meerwaarde kan opleveren.

 

de genereuze ruimte: www.g-motion.org
tc-plus: www.tc-plus.be

Ontdek ook deze projecten op de Dag van de architectuur

 

Meer info & een volledig projectoverzicht: festivalvandearchitectuur.be