nav.be / kennis / beroepstechnische dossiers / ruimtelijke ordening / ruimtelijk rendement / oude brandweerkazerne ruimt plaats voor toonbeeld van medegebruik

ruimtelijke ordening

Oude brandweerkazerne ruimt plaats voor toonbeeld van medegebruik

Kevin Moens (Palindroom/Architectura) • 20 oktober 2021

De school dateert uit de jaren 1920 en is opgetrokken in de wederopbouwarchitectuur die typerend was voor die periode met onder meer gedetailleerd metselwerk in gele baksteen en geprofileerde muuropeningen. Het gebouw bestaat uit een vleugel dwars op de straat onder een pannen zadeldak, met een portaal aan de straatkant. De huidige invulling van de school omvat een openbare bibliotheek en buitenschoolse kinderopvang.

ectv architecten, fotograaf Marc Soubron

Voor de werken bevond er zich in het verlengde van de schoolmuur een brandweerkazerne met een aantal bijgebouwen. Bij de bouw van die kazerne aan de straatkant werd een deel van de oorspronkelijke straatmuur afgebroken zonder veel aandacht voor de ritmiek en het detail van het metselwerk. In 2014 fuseerden de brandweerkorpsen waardoor de kazerne in onbruik raakte.

DE VRAAG: Hoe het patrimonium efficiënter benutten?

In 2014 voerde ECTV architecten een studie uit voor de gemeente Lo-Reninge om nieuwe potenties of bestaande knelpunten binnen het eigen gebouwenpatrimonium in kaart te brengen. “De opportuniteiten situeerden zich bij een aantal gebouwen die recent waren vrijgekomen of die in de toekomst zouden vrijkomen, zoals de brandweerkazerne in Reninge”, vertelt architect Tania Vandenbussche. “Bij de knelpunten waren er onder meer vragen rond de bouwfysische toestand van bepaalde gebouwen, bij de gebrekkige zichtbaarheid van sommige gemeentelijke activiteiten of de te krappe huisvesting van een aantal functies. Anderzijds was er ook de vraag naar de huisvesting van een programma dat zich voor een groot deel rond activiteiten voor jongeren en kinderen situeerde. Bij het in kaart brengen van de verschillende activiteiten en de momenten waarop deze plaatsvinden, bleek een zeer geringe bezetting in de tijd waardoor de vraag zich stelde of het patrimonium efficiënter benut kon worden door activiteiten die op verschillende tijdstippen plaatsvinden lokalen te laten delen.”

DE OPLOSSING: Studie die knelpunten en potentieel blootlegt

Uit die studie bleek een combinatie van een bibliotheek, buitenschoolse kinderopvang, een kunstacademie en speelpleinwerking een puzzel die zowel naar ruimtegebruik als naar bezetting goed in elkaar viel voor de site in Reninge. Vandenbussche: “We hebben daar in ons ontwerp ook sterk op ingezet: er is bijvoorbeeld een vaste hub met bergruimtes en sanitair die apart toegankelijk zijn voor de verschillende gebruikers en de nieuwe lokalen kunnen samengevoegd of apart gebruikt worden afhankelijk van de noden.”

“We hebben in ons ontwerp ook sterk op ingezet op medegebruik: er is bijvoorbeeld een vaste hub met bergruimtes en sanitair die apart toegankelijk zijn voor de verschillende gebruikers en de nieuwe lokalen kunnen samengevoegd of apart gebruikt worden afhankelijk van de noden.”

Tania Vandenbussche - architect

Een belangrijke eerste stap was de keuze van de gemeente om, vooraleer tot een concreet programma te komen voor deze site, een studie te laten opmaken die de knelpunten, potenties en mogelijke invullingen van het eigen patrimonium onderzocht. “Die studie maakte deel uit van een strategisch plan om de toekomst van semi-publieke en publieke gebouwen te bepalen”, vult burgemeester Lode Morlion aan. “De focus lag daarbij vooral op onze jeugd.”

Die studie zorgde er volgens architect Vandenbussche onder meer voor dat het nieuwe programma was afgetoetst met de mogelijkheden van de site wat een zeer goede basis vormde om tot een ontwerp te komen. “Doordat de site en het programma zo goed op elkaar waren afgestemd, en die keuze ook werd gedragen door het bestuur, verliep het latere traject naar vergunning toe bijzonder vlot.”

DE UITVOERING: participatie en overleg

De uitdaging in dit project bleek tweeledig. Enerzijds was er organisatorisch de uitdaging om een gebouw te ontwerpen voor verschillende gebruikers. “Een belangrijke keuze was om alle lokalen rechtstreeks van buitenaf toegankelijk te maken waardoor ze voor de verschillende functies een erg flexibele invulling open laten. De slanke stalen luifel vervangt de binnencirculatie en speelt tegelijkertijd een rol als zonnewering voor de lokalen”, vertelt Vandenbussche.

ectv architecten, fotograaf Marc Soubron

Anderzijds moest de nieuwe kunstacademie opgaan in de ruimtelijke context met de kenmerkende baksteenarchitectuur van de voormalige jongensschool. “Het ontwerp gaat uit van een nieuw, langgerekt volume met zadeldaken dat zich, net zoals het bestaande volume, dwars op de straat positioneert en dat samen met het bestaande gebouw een nieuwe twee-eenheid vormt. Het volume met de geamputeerde muur werd terug heel gemaakt, op een manier die erop aansluit maar toch duidelijk hedendaags is. Het nieuwe volume omarmt samen met het bestaande de speelplaats die open is naar de speelweide en de achterliggende velden”, stelt Vandenbussche.

De samenwerking tussen de verschillende partijen verliep uiterst vlot. “Wellicht net omdat er een uitgebreid traject is voorafgegaan aan het eigenlijke ontwerp waarin het programma, de grootte, de werking en het budget voor een deel al waren afgestemd tussen de bouwheer en ons de ontwerpers”, aldus Vandenbussche. “Participatie en overleg waren ook van groot belang. De omwonenden, de buitenschoolse opvang, speelpleinwerking, de gemeentelijke technische dienst, onze jeugddienst,…: iedereen was betrokken”, vult burgemeester Morlion aan.

DE TROEVEN: medegebruik als toonbeeld van ruimtelijk rendement

Wim Chielens, directeur van de kunstacademie, steekt zijn enthousiasme over het gebouw niet onder stoelen of banken. “Onze academie heeft 20 vestigingsplaatsen, en dit is de allerbeste. Beter zelfs dan ons hoofdgebouw! We geven nu al ruim 20 jaar les in de beeldende kunst in Lo-Reninge. Dankzij deze vestiging zijn we van start kunnen gaan met woordkunst, drama en muziek. We hebben ons aanbod kunnen vervolledigen en bovendien is de interactie tussen de drie disciplines enorm verrijkend.” De drie lokalen laten zich sectioneren of samenvoegen tot één groot lokaal. Chielens: “We hebben hier zelfs al voorstelling met 60 personen publiek georganiseerd. Tijdens het gebruik merk je gewoon dat alles bedacht is met de functie in het achterhoofd, op het vlak van lichtinval, akoestiek, gebruiksgemak, noem maar op. We zijn bovendien ook enorme voorstander van het medegebruik. In de zomervakantie zouden onze lokalen leegstaan, maar dankzij de speelpleinwerking is dat niet het geval. Meer scholen zouden over zo’n aanpak moeten nadenken.”

ectv architecten, fotograaf Marc Soubron

“We zijn enorme voorstander van het medegebruik. In de zomervakantie zouden onze lokalen leegstaan, maar dankzij de speelpleinwerking is dat niet het geval. Meer scholen zouden over zo’n aanpak moeten nadenken.”

Wim Chielens – directeur kunstacademie

Burgemeester Morlion blikt tevreden terug. “Een geslaagd traject en een mooi eindresultaat. De oude brandweerkazerne met drie sectionaalpoorten was niet meteen een toonbeeld van esthetiek in het beschermde dorpsgezicht. Zowel vormelijk als inhoudelijk is het een mooi gebouw geworden waardoor de glorie van de oude jongensschool in ere is hersteld.” Architect Vandenbussche bestempelt de kunstacademie als een voorbeeld van ruimtelijk rendement. “Het kunstonderwijs vindt plaats ’s avonds tijdens het schooljaar en de leerlingen kunnen vooraf of nadien terecht in buitenschoolse opvang in de andere vleugel. Speelpleinwerking vult op zijn beurt de vakantiedagen in.”

“Een geslaagd traject en een mooi eindresultaat. De oude brandweerkazerne met drie sectionaalpoorten was niet meteen een toonbeeld van esthetiek in het beschermde dorpsgezicht. Zowel vormelijk als inhoudelijk is het een mooi gebouw geworden waardoor de glorie van de oude jongensschool in ere is hersteld.”

Lode Morlion - burgemeester

WAT BETER KON: integrale aanpak

Alle partijen zijn unaniem lovend over het project. Eén ding zou burgemeester Morlion anders aanpakken, als hij terugkijkt op het traject. “Budget is van groot belang bij dergelijke projecten, en we hebben het als gemeente uiteraard nauwgezet in de gaten gehouden. Daardoor werden in eerste instantie de buitenspeelruimte en de speeltuin met toestellen niet opgenomen in het totaalplaatje. Dat zou ik nu anders doen: meer budget vrijmaken zodat dergelijke toch wel essentiële elementen meteen uitgevoerd kunnen worden.”

terug naar overzicht