Vrije Tribune
"Duurzame switch in stedenbouw? Gebruik kadastraal inkomen als sturend instrument"
ir.-architect en ontwikkelaar Lorenzo Van Tornhaut • 21 januari 2022
Vrije Tribune
NAV wil op NAV.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Daarom geven we hier een forum aan organisaties, columnisten en gastbloggers. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer NAV dan via info@nav.be.
Als we kijken naar de bouwshift (voorheen: betonstop) merken we al snel dat dit financieel niet haalbaar lijkt te zijn voor lokale besturen, en het juridisch een helse klus blijkt te zijn om dit in te voeren. Het gevolg is stilstand op het beleidsniveau, onzekerheid op het uitvoerend niveau en daartussen een hele hoop ruimtelijke ballonnetjes en experimenten: van erfdienstbaarheden tot bouwstops en een gegoochel met een lasagne van verordeningen.
Bouwheren en architecten pleiten voor het werken binnen het huidige, en juridisch verankerde kader, dat echt wel ruimte geeft voor duurzame stedenbouw. Het verouderde gewestplan kan nu reeds aangepast worden met de zgn. RUP's, maar dit is gedetailleerd, participatief en dus erg traag. Om snel te schakelen willen sommige planologen een (ver)nieuw(d) totaalplan, maar dat dreigt dezelfde fouten te maken als het Gewestplan: te rigide, te veel top-down sturing en mogelijks binnen enkele jaren alweer verouderd. Daarenboven komt de mogelijke onaanvaardbare financiële schade voor grondeigenaars, wat elk (politiek) draagvlak wegneemt.
Wil men alsnog werk maken van een grondige duurzame switch binnen stedenbouw dan is er nog een ander, tot op heden quasi ongebruikt, instrument dat eenieder die wil bouwen kan stimuleren om te verdichten, ontharden, vergroenen en isoleren: namelijk het Kadastraal Inkomen (KI). Dit instrument ligt al decennia stof te vergaren en is sowieso aan een grondige update toe. Gebruik dit als sturend instrument. Straf bouwen ver van openbaar vervoer en kernen af, ontmoedig verharden en aansnijden van open ruimte, en beloon vergroenen. Verreken het EPB en je krijgt een natuurlijke stimulans tot renoveren (in tegenstelling tot de renovatieplicht).
In de economie heet dit externaliteiten in de prijs verrekenen, zonder lokaal beleid te hinderen of een paternalistische saus voor eigenaars en bouwheren. Bovendien kan dit voor alle overheden budgetneutraal ingevoerd worden.
Ten slotte: dergelijke berekening kan, net zoals het belastingbeleid, aangepast worden los van alle stedenbouwkundige regels en is het veel minder gevoelig voor contradicties met bestaande rechtsspraak. Kortom: snel, flexibel, met incentives voor bouwheren en bewoners, en juridisch solide. Laten we stoppen met het worstelen met mogelijke oplossingen, en laat ons meteen de problemen aanpakken met de bestaande werktuigen.