NAV standpunt

"Hoezo niet origineel?"

Netwerk Architecten Vlaanderen • 30 november 2022

Netwerk Architecten Vlaanderen verzet zich tegen de weinig originele verwerping van de creativiteit en originaliteit van architecten bij fiscale controles. Wij stuurden daarover een brief aan de minister van Financiƫn. Daarnaast pleiten we ervoor om in de nieuwe wetgeving rond auteursrechten ook oog te hebben voor de creativiteit die het hart vormt van het architectenberoep.

(c) Klaas Verdru

Verschillende architecten melden ons dat ze bij fiscale controles teruggefloten worden. Ze maken gebruik van het fiscaal gunstregime voor de inkomsten die zij ontvangen voor de overdracht van hun auteursrechten. Maar volgens de controleurs van de FOD Financiën zijn de voorwaarden om auteursrechtelijke bescherming te genieten niet voldaan. Hoofdargument is dat het werk van architecten niet origineel en creatief zou zijn.

 

Een boude – en zelfs denigrerende  – ­uitspraak (door zelfverklaarde architectuurspecialisten?). Maar laten we ons vooral niet door emoties laten meeslepen en even teruggaan naar de basis. Wat wordt beschermd door auteursrecht en wat zijn de voorwaarden? Op de website van de FOD Economie lezen we dat:

  1. het werk het resultaat moet zijn van een creatieve activiteit.
  2. het werk moet uitgedrukt zijn in een concrete vorm.
  3. de creatie origineel moet zijn.
  4. het auteursrecht niet afhankelijk is van formaliteiten.

 

Wij vernemen dat de controleurs nu vooral het eerste en derde punt in vraag stellen. Zo lezen we: “Het opstellen van plannen, voorstudies, een onderzoek van de te gebruiken grondstoffen, enz. is eerder een gegeven van techniciteit, expertise en professionaliteit en, in mindere mate, van een intellectuele inspanning die de constructie een individueel karakter geeft.” Of nog: “De plannen kunnen op zich wel creatief zijn maar zijn eigenlijk niet echt nieuw.”

Creatieve ontwerpers én probleemoplossers

Dat architecten geen creatief werk leveren omdat ze door de keuzes van de opdrachtgevers en de regels geleid en beperkt zijn, is wel érg kort door de bocht. De sterkte van architecten is net dat ze creatieve ontwerpers & probleemoplossers zijn die binnen de grenzen van (tegengestelde) eisen, regels, wensen en vragen het beste ontwerp op maat voorstellen. Studies (o.m. van de KULeuven) bevestigen bovendien dat architecten ongeveer 50% van hun tijd besteden aan die creatieve kant van de job, zoals schetsen, voorontwerp en ontwerp.

 

In de huidige, moeilijke context van stijgende prijzen, materialenschaarste en beperkte ruimte is creativiteit zelfs belangrijker dan ooit. Architecten besteden vandaag net extra tijd aan het bijsturen van ontwerpen, en het voortdurend creatief herwerken en vernieuwen van plannen door de uitdagende context en beperkingen.

 

Hervorming van de wetgeving

Momenteel behandelt het parlement een hervorming van de belastingregeling voor auteursrechten. Met die hervorming wil ze excessen voorkomen en teruggaan naar de oorspronkelijke doelstelling van de regeling. De bedoeling was om inkomsten uit activiteiten van creatieve en/of artistieke aard aan een gunstiger fiscaal regime te onderwerpen. We vernemen dat er bij de hervorming vraagtekens gezet worden bij de creativiteit van het werk van de architect.

 

Onterecht! Uiteraard is niet elk aspect van onze job creatief, maar creativiteit vormt wél het hart van het architectenberoep. Sinds de oudheid wordt architectuur beschouwd als een van de beeldende kunsten. En architectuuronderwijs heeft vandaag nog een plaats in het kunstonderwijs. Een architecturaal werk is een creatie: het heeft een culturele, artistieke en filosofische dimensie. 

Geen architect ontwerpt hetzelfde

Is de architecturale creatie dan niet origineel? Want dat is het tweede argument dat controleurs bij de controles nu aanhalen. Maar wat betekent originaliteit precies in de wettelijke context van auteursrechten? “Om de bescherming van het auteursrecht te genieten, is het niet noodzakelijk dat het werk van een nog nooit vertoonde aard is, of het resultaat is van een bijzondere verbeeldingskracht; het hoeft zelfs niet nieuw te zijn. In de zin van het auteursrecht is een werk origineel, wanneer het “de persoonlijkheid van de maker weerspiegelt”, lezen we op de website van de FOD Economie.

 

Nieuw of origineel zijn in de ‘gewone’ betekenis is dus eigenlijk zelfs geen argument. De vraag is: wanneer een andere architect of een ander bureau in dezelfde context, met dezelfde eisen en vragen een ontwerp moest maken, zou dat er dan anders uit zien dan dat van jou? Het antwoord op die vraag lijkt ons duidelijk. Elke architect doorloopt voor elk project een uniek denk- en ontwerpproces. En de door de architect bedachte oplossing, die zich vertaalt in schetsontwerpen en plannen, beantwoordt dan ook ALTIJD per definitie aan de eis van originaliteit.

 

Dus ja, architecturale werken zijn creatief én origineel. De lukrake verwerpingen van de controleurs – in steeds dezelfde weinig originele bewoordingen zonder de concrete dossiers met schetsen, maquettes, … écht te bekijken – zijn dus onterecht. En ze zullen een rechterlijke toets dan ook niet doorstaan.

 

Maar wat bij de nieuwe wetgeving?

Bij de controles nu kan je op basis van de bestaande wetgeving een ijzersterke argumentatie opbouwen en bewijzen dat je architecturale werken wél creatief en origineel zijn. Maar wat na de hervorming die momenteel op tafel ligt? Na de alarmerende berichten in de media dat architecten uit de boot zouden vallen, schreef NAV een brief aan het parlement waarin we betogen dat:

 

  1.  architecturale werken auteursrechtelijk beschermd zijn (op basis van de Belgische rechtspraak van de afgelopen jaren maar ook op basis van de 2 cumulatieve voorwaarden voor bescherming, nl. originaliteit en fysieke veruitwendiging (in schetsen, plannen…).
  2. architecten creatieve activiteiten verrichten.
  3. het inkomen van architecten vaak onregelmatig en variabel is.

 

Daarom moeten architecten kunnen blijven genieten van de gunstige belastingregeling bij overdracht van auteursrechten. Dit moet duidelijk in de wetgeving vastgelegd worden, zodat we discussies met de fiscale controleurs in de toekomst kunnen vermijden.

 

Zo verdedigt NAV jouw belangen (video)

NAV schreef twee brieven

  • Netwerk Architecten Vlaanderen stuurde in september 2022 een open brief naar de minister om met aandrang te vragen om de praktijk van de fiscale controles nu onmiddellijk een halt toe te roepen en om de principiële auteursrechtelijke bescherming van architecturale werken te bevestigen. Daarnaast vroegen we om de fiscale controleurs de instructie te geven om in concreto en project per project te argumenteren waarom er wel of niet toepassing gemaakt kan worden van het gunsttarief. 

 

  • In november 2022 schreven we samen met de Orde van Architecten, onze Brusselse collega’s ARIB, Unizo en onze Waalse collega’s van Union Wallone des Architectes een brief aan het parlement om bij de hervorming rekening te houden met architecten. Architecten moeten kunnen blijven genieten van de gunstige belastingregeling in het kader van auteursrechten. Het ontkennen van het bestaan van auteursrecht voor architecten is een belediging voor het beroep.
Documenten