nav.be / nieuws / de nieuwe watertoets is er: wat verandert er voor jou als architect?

Nieuws

De nieuwe watertoets is er: wat verandert er voor jou als architect?

Ir.-arch. Silvia De Nolf, adviseur studiedienst NAV • 2 januari 2023

Waarover gaat het?

Watertoets

Via de watertoets beoordeelt de overheid de impact van je project op het watersysteem. Het instrument geeft je ook inzicht hoe je significante schade kan voorkomen, beperken of compenseren. Het resultaat van de watertoets wordt als een waterparagraaf opgenomen in de vergunning van het gebouw. Soms moet de vergunningverlenende overheid bijkomend advies vragen. Wanneer en aan welke instantie zij dit moet vragen, wordt bepaald in het Watertoetsbesluit en de kaart van overstromingsgevoelige gebieden.

Informatieplicht

Er is een informatieplicht. Gegevens over de overstromingsgevoeligheid moeten opgenomen worden in verkoopakten en in publiciteit rond de verkoop van onroerend goed. Zo is de koper volledig op de hoogte van de gevolgen van overstromingen voor zijn of haar woning. 

Wil je bouwen in overstromingsgevoelig gebied? Dan kan de vergunningverlenende overheid dit verbieden of aan zeer strikte voorwaarden onderwerpen. Ook moet je rekening houden met een significante extra kost in overstromingsgevoelig gebied, zowel voor nieuwbouw als voor renovatie. 

Deskundige overstromingsattest

Verkopers en verhuurders moeten de scores dus aan mogelijke kopers of huurders bekendmaken. Om de overstromingsscores te actualiseren kunnen ze voortaan een 'deskundige overstromingsattest' inschakelen. Het kan namelijk zijn dat de automatische berekening de kans op overstromingen te hoog inschat, omdat er bijvoorbeeld niet voldoende rekening gehouden wordt met de bouwwijze van een gebouw. Het attest biedt dan de mogelijkheid om te verduidelijken in de informatieplicht dat het gebouw of het perceel minder vaak zal overstromen. 

Wil je deskundige worden? Dan moet je aan een aantal voorwaarden voldoen. Zo moet je eerst een erkenning als rioolkeurder op zak hebben. Je moet ook een opleiding volgen en een erkenning aanvragen. De opleiding wordt gratis aangeboden door de VMM. Je moet wel een bijdrage voor de erkenning betalen:

• Een eenmalige retributie voor de behandeling van je aanvraag. In 2023 bedraagt die €681.
• Een periodieke retributie voor de uitoefening van het toezicht op de erkenning. Deze retributie geldt pas vanaf 2024. Het bedrag zal in de loop van 2023 worden vastgesteld en gecommuniceerd.

Het overstromingsattest kan soelaas bieden voor architecten en opdrachtgevers die op een aangepaste manier in overstromingsgevoelig gebied willen bouwen. Het gaat dan bijvoorbeeld over woningen op palen of met een overstroombare kruipkelder. De deskundige kan dan aan de hand van de gegevens van de architect een nieuwe overstromingsscore bepalen, nadat het gebouw is gerealiseerd. Zo is het gebouw op termijn weer goed verkoopbaar. 

Let op: als architect mag je geen attesten opmaken voor je eigen projecten, om belangenvermenging te voorkomen. 

Wat betekent de vernieuwing vooral voor architecten?

De voorbije twee jaar werd grondig gesleuteld aan een nieuwe watertoets en aan overstromingskaarten. Gemeentebesturen en adviesverleners gebruikten intussen al geregeld de nieuwe kaarten terwijl die nog niet van kracht waren, en confronteerden architecten soms met onverwachte negatieve adviezen.

Een vernieuwing was broodnodig. De nieuwe kaarten zijn meer up-to-date en houden rekening met de recentste inzichten rond de simulatie van overstromingen. Daardoor zijn de nieuwe kaarten veel fijnmaziger. Sommige percelen en gebouwen die voorheen in overstromingsgevoelig gebied lagen, worden niet langer als overstromingsgevoelig aangeduid en omgekeerd. De nieuwe kaarten geven ook nuttige bijkomende info voor je bouwproject. Consulteer dus zeker de nieuwe kaarten voor elke vergunningsaanvraag. 

Wat wijzigt er aan de kaarten?

Overstromingsscore A tot D 

De watertoetskaart met de aanduiding van de mogelijk overstromingsgevoelige gebieden en de effectief overstromingsgevoelige gebieden verdwijnt. In de plaats komt een eenvoudiger systeem met scores van A tot D, die ook al in andere domeinen voorkomen. Verkopers en verhuurders van vastgoed zullen de scores moeten bekendmaken.

Gebouw en perceel krijgen een afzonderlijke score

De vorige watertoetskaart kleurde de overstromingsgevoeligheid in voor het gebouw én het bijhorend perceel in zijn geheel. Voortaan gebeurt dit genuanceerder. Het gebouw en het perceel krijgen elk een aparte overstromingsscore. Zo is het duidelijk of overstromingen zich enkel beperken tot een deel van het (lager gelegen) perceel of ook de gebouwen bedreigen.

Architecten krijgen meer details

Architecten krijgen niet alleen meer info over het gebouw en het perceel, maar ook over de toegekende score. Zo weet je wat de bron van de overstroming is.

• Pluviale overstromingen: overstromingen door intense neerslag zoals tijdens zeer zwaar onweer of wolkbreuken.
• Fluviale overstromingen: grote rivieroverstromingen zoals we in juli 2021 nog hebben meegemaakt in onder andere het Demerbekken en Dijle-Zennebekken.
• Kustoverstromingen: overstromingen als gevolg van storm op zee.

Je kan dus beter inschatten wat de oorzaak van het overstromingsrisico is en in welke mate een gebouw of perceel kans heeft op overstromingsschade. Ook kan je hieruit de te nemen maatregelen bepalen.

Overkoepelende watertoetskaart wordt vervangen door drie afzonderlijke kaarten

Je kan als architect ook rechtstreeks de watertoetskaart consulteren. Die is samengesteld op basis van veel verschillende informatiebronnen. Hierdoor was het niet altijd in één oogopslag duidelijk waarom een bepaalde locatie al dan niet is ingetekend.

Voortaan is dit wel duidelijk, want de drie verschillende overstromingsbronnen (fluviaal, pluviaal, kust) worden elk apart op kaart weergegeven. Die drie kaarten zullen ook steeds gebaseerd zijn op de meest recente modelberekeningen. Een aanzienlijke verfijning van de inkleuring dus.

Bovendien kan je verschillende interessante details opvragen:

• De waterdiepte: zo bepaal je makkelijker de maatregelen die nodig zijn om een overstromingsresistent project te ontwerpen.
• De indeling in huidig klimaat en toekomstig klimaat: bij nieuwbouw hou je best nu al rekening met het toekomstig klimaat, zo vermijd je negatieve adviezen nadien.

Advieskaart bepaalt wie advies watertoets geeft

Ook de watertoetsprocedure zal efficiënter verlopen dankzij een nieuwe advieskaart. Tot nu toe was er soms verwarring of je voor een project wel of niet bijkomend advies moest vragen. Om dit te vermijden, geeft een nieuwe advieskaart per perceel duidelijk aan of er een adviesverplichting is en aan welke waterloopbeheerder(s) je een advies moet vragen. Dat maakt het voor jou als architect eenvoudiger om een vooroverleg in te plannen.

Let wel: de aangepaste kaarten en het daarop gebaseerde advies houden geen voorafname in op de vergunbaarheid van een project. De kaarten zijn ondersteunend en informatief voor de watertoets. De finale beslissing over de watertoets ligt nog steeds bij de vergunningverlenende overheid. Maar als een lokale overheid een vergunning verleent in overstromingsgevoelig gebied, wordt de kans wel groter dat de Vlaamse overheid in beroep gaat.

terug naar overzicht