nav.be / kennis / beroepstechnische dossiers / ruimtelijke ordening / ruimtelijk rendement / de biekens: peperkoekfabriek wordt caw inloop- en opvangcentrum

ruimtelijke ordening

De Biekens: peperkoekfabriek wordt CAW inloop- en opvangcentrum

Wouter Polspoel • 13 oktober 2023

De peperkoek- en honingfabriek in de Blokmakerstraat in Sint-Niklaas stond al verschillende jaren leeg toen Volt Architecten er in 2013 zijn oog op liet vallen. Het Gentse architectenkantoor was op zoek naar een nieuw onderkomen voor CAW Oost-Vlaanderen in Sint-Niklaas. De nieuwe vestiging moest het gebouw voor residentiële opvang in de Bremstraat én het inloopcentrum op de hoek van de Mercatorstraat en de Ankerstraat vervangen. “Het complex, niet-beschermd erfgoed was verouderd en het regende binnen. Een deel van de fabriek was verhuurd aan de eigenaar van een carnavalswinkel, terwijl de rest leeg stond en aan het verloederen was. De structuur was gelukkig wél in orde”, steekt Tom Verhaegen van Volt Architecten van wal.

Een herbestemming was mogelijk, maar permanente woonfuncties mochten alleen worden ondergebracht binnen de eerste 18 meter vanaf de straat. Daardoor was de site voor ontwikkelaars, ondanks de ligging pal in de stad, niet interessant. Het programma van CAW Oost-Vlaanderen voorzag enkel in tijdelijk wonen, in de vorm van studio’s waar mensen die een beroep doen op het CAW hooguit enkele maanden verblijven. En die vorm van wonen kon voor de stad wél overal op de site. Gezien de maatschappelijke meerwaarde was de stad bovendien opgetogen over het project en zijn programma.

Rijke historie

Na de administratieve procedures kon de verbouwing in maart 2017 aanvatten. Twee jaar later volgde de voorlopige oplevering en nog een jaar later de definitieve. “De fabriek bestond uit een gelijkvloerse en eerste verdieping die samen plaats boden aan de productiehal en een collectief van organisch gevormde opslagruimtes. Die twee bouwlagen hebben we behouden. Op het gelijkvloers kwam een overdekte parking. Verder zijn daar ook nog het inloopcentrum met de douches en de wassalon, drie spreekkamers en een centrale buitenruimte die we creëerden door een stuk vloer van de eerste verdieping weg te halen”, licht architect Tom Verhaegen toe.

De eerste verdieping biedt plaats aan zeventien studio’s, alle kantoren en vergaderzalen en de duplexstudio voor crisisopvang. “We namen alle daken weg maar vervingen ze niet allemaal. De studio’s zijn immers houtbouwmodules met een eigen dak. Zo creëerden we ook op de eerste verdieping een buitenruimte en gaven we licht en lucht aan het project. De kleur- en materiaalkeuzes zijn gebaseerd op de geschiedenis van het gebouw. Zo werd het oude metselwerk geschilderd met een semitransparante coating die de onderlagen zichtbaar liet. Op die manier blijft de rijke historie van het gebouw aanwezig. Op het vlak van technieken hebben we ingezet op duurzaamheid, met onder meer een warmtepomp, zonnepanelen en ventilatie met warmterecuperatie.”

Inclusief samenleven

Het project is een mooi voorbeeld van ruimtelijk rendement, niet alleen omdat het inzet op hergebruik, maar omdat het ook focust op zeker drie van de tien kernkwaliteiten voor een kwaliteitsvolle leefomgeving van het Departement Omgeving. Dat zijn: inclusief samenleven, robuustheid en aanpasbaarheid, en gedeeld en meervoudig ruimtegebruik.

“Wonen is een basisvoorziening, vandaar dat we elke vorm van uitsluiting op de woningmarkt aankaarten en opkomen voor een menswaardig leven voor iedereen. We gaan voor gelijke kansen en een harmonieuze samenleving”, zegt Geert Hillaert, algemeen directeur van CAW Oost-Vlaanderen. Op de site van De Biekens kunnen de dak- en thuislozen terecht. Wie in onze opvang verblijft, krijgt ook begeleiding inzake het verwerven van een permanente woonst op de reguliere of sociale woningmarkt. Dankzij zijn specificiteit zet dit gebouw nog extra in op inclusie. In samenspraak met Volt Architecten koos het CAW bewust voor studio’s. “Wanneer de hulpbehoevenden klaar zijn weer om mee te draaien in de maatschappij, zullen ze immers óók zelfstandig moeten wonen. En dan is er ook nog de ligging: we zitten hier niet op het platteland of in een industriepark, maar wel centraal in dichtbebouwd gebied. De mensen maken letterlijk deel uit van de samenleving.”

Aanpasbaar met minimale ingrepen

“De robuustheid van dit project schuilt in de stevige structuur en het mogelijke hergebruik van de betongewelven, metselwerkmuren en stalen liggers staat aanpasbaarheid niet in de weg. “Als er ooit een andere invulling moet worden gegeven aan dit gebouw, dan kan dat met minimale ingrepen. De studio’s, ik noem ze graag ‘houten dozen’, zijn bijvoorbeeld allemaal eenvoudig weer weg te nemen. Ze staan los van de structuur van het gebouw”, zegt Tom Verhaegen.

Geert Hillaert: “De inrichting van de ruimte is geschikt voor meerdere gebruikers en voldoet zo ook aan de kernkwaliteit ‘gedeeld en meervoudig ruimtegebruik’. Hier wonen dak- en thuislozen, werken mensen en komen dagelijks oud-bewoners en andere bezoekers over de vloer.”

Dit artikel kadert in een reeks met inspiratieprojecten rond ruimtelijk rendement in samenwerking met Departement Omgeving. In deze reeks tonen we hoe de 10 kernkwaliteiten uit de strategische visie Beleidsplan Ruimte Vlaanderen (2018) in de praktijk worden gebracht.

terug naar overzicht