Regelgeving toegankelijkheid in Vlaanderen: waarop letten als architect?

Toegankelijkheidsverordening: voor welke gebouwen?

• Elk gebouw in Vlaanderen dat publiek toegankelijk is en waarbij je voor de uitvoering van handelingen een omgevingsvergunningsaanvraag moet indienen (nieuwbouw, herbouw, verbouwen of uitbreiding) moet voldoen aan de verordening. De definitie van publieke toegankelijkheid vind je in de verordening bij artikel 1, punt 15. Het zijn alle gebouwen waar niet alleen werknemers maar ook andere bezoekers komen of waar er delen zijn die ze gemeenschappelijk gebruiken, bijvoorbeeld als klant, als patiënt, als leerling of als toeschouwer. Denk aan een winkel, een dokterspraktijk, een appartementsgebouw, een fitnesszaak, een woonzorgcentrum of een cultuurcentrum.
• Het toepassingsgebied kan verschillen en wordt niet voor elk soort gebouw op dezelfde manier bepaald. De verordening omvat drie grote toepassingsgebieden: toeristische verblijfsaccommodatie (art. 4), gebouwen bestemd voor wonen en welzijn (art. 5) en gebouwen die onder alle andere categorieën vallen (art. 3). Voor elk van deze groepen zijn er specifieke criteria die de toepassing bepalen, zoals het aantal niveaus, het aantal kamers of de publiek toegankelijke oppervlakte.
• Afhankelijk van het toepassingsgebied, moet ofwel het volledige gebouw voldoen aan de normen, ofwel beperkte delen ervan. De normen slaan op een aantal algemene aspecten en verder ook op parkeerplaatsen, looppaden, toegangen, hoogteverschillen overbruggen en de specifieke inrichting van voorzieningen, zoals de balie, zitplaatsen, pashokjes of sanitair.

Vergunningsaanvraag: welke documenten toevoegen?

De toegankelijkheidstoelichting is een verplicht onderdeel van het dossier. Dit is opgenomen in het addendum over de verantwoordingsnota bij de omgevingsvergunning. Je voegt het toe als bijlage B26: “(…) een beschrijving van de ruimtelijke context van de geplande werken, meer bepaald als het een gebouw betreft dat geheel of gedeeltelijk toegankelijk is voor het publiek: de al niet vergunningsplichtige voorzieningen om integrale toegankelijkheid te bereiken voor de personen met verminderde beweeglijkheid. Besteed daarbij bijzondere aandacht aan de voorzieningen die verder gaan dan de wettelijk vastgelegde normen.”

In de toegankelijkheidstoelichting moet je verplicht informatie geven over de toegankelijkheid van je ontwerp. Hiervoor gebruik je:

• ofwel je eigen algemene omschrijving van de toegankelijkheid;
• ofwel de checklist op www.toegankelijkgebouw.be. Met deze tool krijg je een overzicht van het toepassingsgebied van je project, de verplichte normbepalingen, een eventuele aanvraag en motivatie van afwijkingen en of een toegankelijkheidsadvies verplicht is (zie lager).

Afwijken van de verordening?

De Vlaamse toegankelijkheidsverordening laat afwijkingen toe in een aantal situaties. Deze afwijkingen zijn vooral bedoeld voor verbouwingen. Daar kan je door de bestaande situatie de normen soms moeilijk of niet halen. In die gevallen werk je alternatieve oplossingen uit die een evenwaardige toegankelijkheid verzekeren. In de artikels van de verordening over de normen en ook in artikel 33 lees je meer over de afwijkingsmogelijkheden. Elke afwijking moet je aanvragen en bovendien motiveren. Je neemt ze op in je toegankelijkheidstoelichting of in de checklist.

(Verplicht) advies toegankelijkheid

Voor projecten met een totaal publiek toegankelijke oppervlakte vanaf 7.500 m² is een advies over de toegankelijkheid verplicht (art.34). Je moet dit advies inwinnen vóór je de omgevingsvergunningsaanvraag indient. Het hoort bij het aanvraagdossier van de omgevingsvergunning.

Daarnaast kunnen steden of gemeenten zelf ook advies vragen voor de beoordeling van afwijkingen (art. 33).

Een door de overheid erkende instantie stelt deze adviezen op. In Vlaanderen is dit Inter.

Inter, het Vlaams expertisecentrum toegankelijkheid en Universal Design

Inter is de werknaam van het agentschap Toegankelijk Vlaanderen. Dat is het Vlaams expertisecentrum toegankelijkheid en Universal Design. Inter heeft een brede werking, met als doel toegankelijkheid versterken en Universal Design promoten. Je kunt er terecht voor verschillende vormen van dienstverlening en begeleiding, ook op vlak van bouwen en verbouwen van gebouwen en publieke omgeving.

• Aftoetsen toegankelijkheidsregelgeving bij de omgevingsvergunningsaanvraag – tarief op basis van de grootte van het dossier
  Lokale besturen kunnen de toegankelijkheid van de omgevingsvergunningsaanvragen laten beoordelen. Een adviseur van Inter bekijkt of het project in het Omgevingsloket voldoet aan de voorschriften van de toegankelijkheidsverordening en laadt daarna de beoordeling met een verduidelijking op. In veel gevallen is het de indiener die de aftoetsing moet betalen.
• Begeleidingstraject op maat – op offerte
  Dit is een volledige ondersteuning van de bouwheer of het bouwteam met integrale toegankelijkheid als doel. Samen met een adviseur krijg je zo oplossingen die zorgen voor een hoog gebruikscomfort voor iedereen. Dit advies op maat volgt het volledige bouwtraject van concept tot oplevering. Adviseurs werken met de principes van Universal Design. Ze zorgen ervoor dat je project voldoet aan de voorschriften van de toegankelijkheidsverordening. Maar ze gaan ook in samenspraak met opdrachtgever en architect nog een stap verder zodat je resultaat voor elke doelgroep bruikbaar is.