BIM implementeren in je architectenkantoor

Net zoals elke grote verandering kan ook de overstap naar BIM op het eerste zicht afschrikken. Zelfs de omschakeling van 2D- naar 3D-tekenen was niet zo verregaand, want die bracht weinig interne of externe taakverschuivingen met zich mee. De interactie tussen de verschillende partners in het bouwproces bleef immers identiek. BIM’men speelt zich af op een ander niveau: naast de aanschaf van alle tools (soft- en hardware) en het volgen van de juiste opleidingen, impliceert de overstap ook 'change management' bij alle betrokkenen.

Analyseren, inventariseren en doelstellingen bepalen

Een goede voorbereiding is alles, daarom raden we aan een voorstudie te doen: wat is BIM? Wat zijn de voordelen en wat zijn de valkuilen? De waaier aan mogelijkheden die BIM-software te bieden heeft, is breed en gaat veel verder dan 3D-tekenen of modelleren. Bepaal daarom eerst aan de hand van een analyse wat BIM specifiek voor jou en jouw kantoor kan betekenen. Inventariseer de noden waaraan BIM tegemoet moet komen en maak een onderscheid tussen ambities op korte en op lange termijn.

Deze vragen helpen je op weg voor je analyse en inventarisatie:

• Wat zijn de sterke en de zwakkere punten van je kantoor: op welk vlak ben je uniek of meen je beter te zijn? Op welke vlakken scoor je juist minder? Waar bevinden zich nieuwe kansen (bijvoorbeeld een niche of een specialisatie)?
• Hoe verloopt de communicatie met de andere bouwpartners zoals ingenieurs, studiebureaus en aannemers? Kan dit beter?
• Hoe werk je nu, hoe verloopt je werk- en ontwerpproces? Werk je samen naar een resultaat met collega’s, of eventueel ook met externe partijen? Hoe krijgt dit vorm? Wie volgt de tussentijdse resultaten op?
• Waar kan het rendement verbeteren?
• Waar bevinden zich de bottlenecks en waar zijn er verbeterpunten te vinden in de workflow?
• Wat zijn de mogelijke risico’s van verandering?

Ga vervolgens na welke van al deze aspecten verbeterd kunnen worden dankzij een overstap naar een BIM-gedreven proces. Belangrijk om mee te nemen in deze analyse is dat BIM ook op het vlak van interne taakverdelingen en/of externe samenwerkingen dingen zal veranderen.

Eens je de pijnpunten en de kwaliteiten van je architectenpraktijk in kaart hebt gebracht, kun je concretere doelstellingen bepalen.

We geven een aantal mogelijke doelstellingen:

• Het verbeteren van interne en externe communicatie zoals informatie uitwisselen met andere bouwpartners (ingenieur, aannemer, …). Alle informatie bundelen in één document waardoor de kans op potentiële tegenstrijdigheden en fouten minimaal wordt.
• Het beter stroomlijnen van gebruikte informatiebronnen en databanken.
• Het verbeteren van het rendement van ingebrachte informatie zodat je hier ook meer kunt uithalen. Denk aan een verbeterde gebouwanalyse, simulaties op het vlak van energieprestatie en kostprijs, …
• Het zoveel mogelijk uitschakelen van faalkosten en onvoorziene kosten tijdens de uitvoeringstermijn.
• Het beperken van tegenstrijdigheden in het dossier op de werf.
• Het verbeteren van de volledigheid en de betrouwbaarheid van de gegevens opgenomen in het as-builtdossier.
• Het vermijden van diverse soorten ‘afval’ op het vlak van arbeid, inspanningen, informatie, …
• Informatiegaring voor nazorg en facilitymanagement.

Het belang van believers en BIM-apostels

Besef dat Rome ook niet op één dag werd gebouwd en pak de gestelde doelen stap voor stap aan. Het gevaar schuilt namelijk in het overweldigd raken door de tsunami aan nieuwe werkmethoden, waardoor je snel terugvalt op vertrouwde, bekende workflows. Geef het tijd, ga stap voor stap te werk en keep it simple, maar weet dat een sterke ambitie voor 'change management' wel een krachtige drijfveer vormt.

Hoewel het belangrijk is om gezamenlijk de doelstellingen te bepalen, is het eveneens waardevol om een kerngroep van believers aan het werk te zetten die de praktische implementatie zal begeleiden. Een centraal aanspreekpunt, ofwel een BIM-apostel, die vanuit het kantoor alles aanstuurt en leidt is een absolute meerwaarde voor je kantoor.

Het stappenplan voor een omschakeling naar BIM is niet lineair. Het gaat niet alleen om praktische aanpassingen, het is een mindset die moet veranderen.

Eerst little BIM, daarna Big BIM

Starten met BIM kun je binnen de contouren van je eigen architectenkantoor. Dat noemen we little BIM. In deze ‘incubatieperiode’ communiceer je nog niet met externe bouwpartners via BIM, maar test je de software eerst zelf uit en ondervind je de voor- en nadelen van de nieuwe methodiek binnen de grenzen van je eigen kantoor. Dit is de periode waarin je bijvoorbeeld bibliotheken aanschaft, basisdocumenten of templates ontwikkelt, 2D-plannen print om op de werf te gebruiken, gegenereerde lastenboeken en meetstaten controleert op consistentie, ... Je kantoor verwerft gaandeweg een zekere BIM-maturiteit.

Zodra je BIM gaat gebruiken voor het uitwisselen van geometrische en andere data tussen verschillende externe bouwpartners om bijvoorbeeld aan clashcontrole (dit is het identificeren en oplossen van potentiële conflicten tussen verschillende bouwcomponenten of systemen met behulp van software) te doen, spreken we over Big BIM. Big BIM bevat ook het gebruik van BIM voor het beheer van informatie gedurende de hele levenscyclus van een gebouw, inclusief onderhoud.

Wanneer kun je zeggen dat je aan het BIM’men bent? In principe zodra je data koppelt aan de geometrie van een gebouw en dat model als centrale gegevensbron opslaat en ook op die manier gebruikt. Hoe je verder omgaat met die informatie bepaalt op welke manier je BIMt.

Closed BIM versus Open BIM

Eens je toe bent aan Big BIM, stelt zich de vraag met welke software je de samenwerking met andere bouwprofessionals zult faciliteren. Je kunt kiezen voor closed of open BIM.

Closed BIM betekent dat je enkel samenwerkt met professionals die dezelfde native software gebruiken als jij. Dat kan bijvoorbeeld REVIT, Vectorworks of Archicad zijn. Het voordeel is dat bestanden uitwisselen eenvoudig gaat en dat er geen compatibiliteitsproblemen optreden. Logischer is meteen te kiezen voor Open BIM waarbij iedereen werkt met zijn of haar software naar keuze. De uitwisseling van gegevens gebeurt dan via IFC (Industry Foundation Classes), een open bestandsformaat specifiek voor het uitwisselen van BIM-informatie. In zo’n bestand wordt een driedimensionaal geometrisch model ‘bevroren’, inclusief de data. De bestemmeling importeert het bestand en kan in de eigen software verder aan de slag.

Het kostenplaatje

Starten en vervolgens werken met BIM vergen een aanzienlijke investering in tijd en geld, net als een goede IT-ondersteuning (hardware, software, opleiding en helpdesk). De verschillende BIM-softwarehuizen hebben elk hun eigen ‘policy’. Het is belangrijk met alles rekening te houden wanneer je prijzen vergelijkt. Afhankelijk van de taakverdeling binnen het kantoor en wie op welke manier BIM zal gebruiken (modelleren, clash-detectie, communiceren, projectadministratie, analyses uitvoeren, …) moet er een gedifferentieerd opleidingsplan opgesteld worden. Grondige opleidingen kosten geld maar verdienen zich terug door een efficiëntere manier van werken. Het is ook belangrijk de juiste opleiding voor de juiste taak te kiezen, want niet iedereen zal modelleren. Een praktische scholing – zoals modellezen op de werf – kan voor sommige medewerkers voldoende zijn.

Twijfel je over wat de beste keuze is voor jouw kantoor en welke implementatiestrategie je best zou hanteren? Dan kun je je laten bijstaan door een externe consultant.

De voor- en nadelen van BIM

De belangrijkste voordelen

• Integratie van alle stappen van het bouwproces.
• Parametrisch ontwerpen kan een onderdeel gaan uitmaken van de ontwerpmethode.
• Hogere transparantie.
• Minder fouten = minder faalkosten = minder planning-issues.
• Koppeling gebouwbeheer mogelijk.

De belangrijkste nadelen:

• BIM-software is (nog) niet volledig beschikbaar voor alle deelaspecten van het bouwproces.
• De uitwisseling van BIM-modellen tussen verschillende softwareprogramma's loopt op dit moment nog niet altijd goed.
• BIM’men impliceert transparantie waarbij ieders toegevoegde waarde zichtbaar wordt.
• Transparantie van het open boekhoudingsysteem m.b.t. meer- en minwerken wordt niet altijd geapprecieerd.